هوش هیجانی یا عاطفی (EQ)
هوش هیجانی نیز مانند ضریب هوشی از مهارت‌های کودک سالم است که خوشبختانه برخلاف ضریب هوشی قابل تمرین و یادگیری است. هوش هیجانی کودکان به معنی درک کردن احساس خود و بقیه و عمل کردن بر اساس آن است. این توانایی در هنگام برقراری ارتباط و حل مسائل به کمک کودک می‌آید. هوش هیجانی در کودکان در هر سنی قابل آموزش است.
میزان انعطاف پذیری و رشد هوش هیجانی EQ برای فرزندان به مراتب بالاتر از هوش منطقی IQ است و تغییر شرایط، برنامه ریزی ها، موقعیت ها و حتی سن، می تواند تاثیر زیادی در تغییر میزان هوش هیجانی فرزندان بگذارد.
تحقیقات نشان می‌دهد که هوش هیجانی، بهترین پیش‌گوی دست‌آوردهای آینده کودک است. همچنین بسیاری از مردم بر این باورند که هوش هیجانی، بیش‌تر از ضریب هوشی و مهارت‌های فنی، به موفقیت کودکان کمک می‌کند. همه ما دوست داریم فرزند ما از ضریب هوشی بالایی برخوردار باشد، اما شاید EQ یا هوش هیجانی برای ما مفهومی تازه داشته باشد.
هر شخص با داشتن هوش هیجانی بالا می تواند از مزایای زیر برخوردار باشد:
- شناخت بهتر احساسات و هیجانات خود
- افزایش قدرت کنترل و تنظیم هیجاناتِ خود در شرایط مختلف
- قدرت درک بهتر احساسات دیگران و درنتیجه بهبود روند دوست‌یابی، معاشرت با سایرین و …
- توان برقراری هرچه بهتر ارتباط با دیگران و احساسات و هیجانات آنها
- توان بهره‌گیری از شیوه های مختلف برای خودانگیزشی در مواقع سخت و به ظاهر ناامید کننده
- ماندگاری و استقامت در ناملایمات و شرایط سخت و دشوار
- افزایش میزان خوش‌بینی و مثبت‌اندیشی در برهه‌های مختلف زندگی
- موقعیت شناسی جهت استفاده به‌جا و به موقع از هیجانات
- بهبود سلامت روان و مدیریت روح و روان در زمان بروز تعارضات
- می‌توانند دیگران را با درک صحیح احساسات‌شان و همچنین رفتار دوستانه‌ای که دارند با خود هم‌مسیر سازند.
شاد، با انرژی و فعال‌اند. - افکار منفی را از ذهن خود دور می‌کنند و مثبت اندیش‌اند.
- اجتماعی هستند و توانایی ابراز مناسب احساسات خود را دارند.
- مسئولیت‌پذیر بوده و در فعالیت‌های انسان‌دوستانه شرکت می‌کنند.
- مشکلات را سد راه خود ندانسته و راههای مختلف را برای حل آن آزمایش می‌کنند.
افراد و کودکان دارای هوش هیجانی از ۵ ویژگی زیر برخوردار هستند:
− خود آگاهی: از احساسات خود در هر لحظه با خبر هستند و می‌توانند آن را ابراز کنند. همچنین این کودکان متوجه تاثیرات احساسات و حالت‌هایشان روی بقیه افراد می‌باشند.
− خود کنترلی: کودک دارای هوش هیجانی می‌تواند احساسات خود را کنترل کند و نتایج عمل کردن ناگهانی براساس احساسات را حدس بزند.
− انگیزه: کودک می‌تواند به اهداف خود دست پیدا کند، هرچند اگر احساس ناخوشایند یا منفی نسبت به خود داشته باشد.
− همدلی: کودک با هوش هیجانی بالا احساسات اطرافیان را درک می‌کند و می‌تواند با آنها همدلی و هم ذات پنداری داشته باشد.
− مهارت‌های اجتماعی: کودک می‌تواند روابط با دیگران را مدیریت کند و می‌داند چه رفتاری مورد پسند و قبول دیگران است.
اهمیت هوش هیجانی در کودکان و نوجوانان چیست؟
طی چندین سال تحقیق انجام شده بر روی هوش هیجانی، نتایج نشان می‌دهند تقویت این مهارت در دوران کودکی باعث رشد شخصیت و سلامت روانی کودک در بزرگسالی می‌شود. کودکان دارای هوش هیجانی بالا در بزرگسالی موفق‌تر از دیگر کودکان عمل خواهند کرد.
هوش هیجانی دارای چهار بعد اساسی است که عبارتند از:
1- شناسایی و بیان هیجان ها:
که به معنی توانایی فرد در خودآگاهی هیجانی، بیان هیجانات، درک نیازهای دیگران و توانایی تشخیص درست و نادرست ابراز هیجان است.
2- استفاده صحیح از هیجان ها:
به معنی استفاده از عواطف در جهت کمک به کسب نتایج مطلوب، حل مسائل و استفاده از فرصت ها است و نیز توانایی تشخیص هیجان های گوناگون از یکدیگر و استفاده از آن ها در جهت تفکر مؤثرتر.
3- فهم و درک هیجان ها:
که همان توانایی فهم هیجانات پیچیده (نظیر احساس دو هیجان همزمان) و آگاهی از علل آنها و چگونگی تغییر هیجان ها از یک حالت به حالت دیگر است.
4- مدیریت و تنظیم هیجان ها:
یعنی توانایی اداره کردن هیجان ها در خود و دیگران، به کارگیری عواطف برای حل مسایل و هماهنگ کردن هیجان و تفکر. افرادی با هوش هیجانی بالا در زمین تعارض قادرند به طور عمیق و منطقی بیندیشند و به جای اینکه واکنش نشان دهند، گوش کنند و خواسته هایشان را به شکل مناسب اظهار نمایند.
هوش هیجانی به شما می آموزد که به درون خود نگاه کنید، قبل از اینکه دهانتان را برای برقراری ارتباط باز کنید، و به شما یاد می دهد تا بفهمید که علت رفتارهای دیگران چیست. پس هوش هیجانی در یک کلام یعنی اینکه «در مورد هیجانات خود باهوش باشید» و این به این معنی است که شما در مورد هیجانات خود و دیگران، زیرک، دقیق و هوشیار باشد و به هیجانات در هر موقعیتی اهمیت دهید.
در بخش های بعدی در مورد نحوه افزایش هوش هیجانی کودکان صحبت خواهیم کرد.
دبستان نشانه مهر